Ontketen vernieuwing! – boekrecensie

Kan een boek vernieuwing ontketenen en een vuurtje in jou als lezer aanwakkeren? Jawel hoor. Tenminste… dat is wat mij overkwam na het lezen van Ontketen vernieuwing! van Arend Ardon.

Het boek helpt om verbanden te leggen, bij jezelf te rade te gaan, dingen te snappen, nieuwsgierig te maken en biedt je volop aanknopingspunten (geen uitgewerkte aanpak) om mee aan de slag te gaan. Het is een aanrader voor iedereen die beweging wil creëren rond bijvoorbeeld het versterken van innovatiekracht en creativiteit, creëren van een leercultuur met onderlinge feedback, versterken van zelforganisatie en participatie, ontwikkelen van een flexibele en klantgerichte werkwijze, ondernemerschap en pro-actief gedrag stimuleren, verbetering van de samenwerking tussen afdelingen en het heilig vuur, beweging, energie aanwakkeren.

Volgens Ardon (hij staat daarin uiteraard niet alleen) loopt de klassieke ingesleten veranderaanpak bij dit soort bewegingen echt op z’n eind. Hij doelt dan op aanpakken waarbij een kleine groep mensen een plan maakt, tot in detail uitwerkt, daar vervolgens presentaties over gaat houden in zaaltjes om weerstand weg te nemen en draagvlak te creëren. Eigenlijk krijgen zowel managers als medewerkers er een knoop van in hun maag. Op deze manier gaat er weinig beweging ontstaan. Maar hoe dan wel?
Het begint met het breken met oude routines. Het is belangrijk op zoek te gaan naar je meest dominante veranderovertuigingen. Managers denken nog te vaak: als wij geen verandering starten gebeurt er niks, er is druk nodig om anderen in beweging te laten komen, het is goed om plannen eerst gedetailleerd uit te werken, medewerkers hebben weerstand die je moet wegnemen, als manager moet je je mensen motiveren én voortgang vraagt om controle. Deze overtuigingen werken als een 'self-fulfilling prophecy'.

Je gaat als manager heel andere dingen doen als je anders leert kijken en dus beseft dat vernieuwingskracht overal in je organisatie zit, dat verlangen van mensen erg belangrijk is, net als volop experimenteren en ervan leren, dat medewerkers in belangrijke mate zichzelf en elkaar veranderen en dat mensen snakken naar het doen van betekenisvol werk doen. Motivatie komt bovendien niet van bovenaf en vooruitgang vraagt vooral om resultaten en waardering. 

Het boek biedt daarbij dus aanknopingspunten voor de praktijk. Een praktijk die bestaat uit: ‘vonken ontsteken, beweging op gang brengen en uitbreiden.’ Een belangrijke hefboom is bijvoorbeeld de werking van onze hersenen. Veel slimmer dan het volstoppen van onze neocortex met feiten over het waarom van een verandering (wat we meestal doen) is het activeren van het limbisch systeem. Daar zitten immers onze gevoelens en emoties. Het werken aan een ‘verbindend perspectief’ helpt daarbij. Ardon gaat in op de kracht van 'storytelling' en 'belief' (denk aan 'start with why' van Simon Sinek). Voorts valt er veel te leren van lean start-ups (‘act fast, fail fast, learn fast’) en viral change (je zult de belangrijkste sociale netwerken in je organisatie moeten leren kennen). Tussendoor prikkelt Ardon je regelmatig met krachtige vragen die aanzetten tot reflectie. Niet ongenoemd mogen wat mij betreft nog blijven ‘the Progress Principle’ van Teresa Amabile: wat zorgt er met name voor dat mensen ergens steeds weer energie insteken? Een andere denker die Ardon anders naar verandering heeft leren kijken is David Cooperrider met zijn ‘Appreciative Inquiry’. Ontketenen van vernieuwing vaart dus ook volgens Ardon wel bij het waarderend perspectief: ‘focus on the strengths, what is effective, and the positive, instead of weaknesses, what fails and the negative.’

De grootste verdienste van Ontketen vernieuwing! is niet zozeer dat Ardon baanbrekende nieuwe inzichten presenteert. Alles is eigenlijk al wel bekend. Toch heeft het boek iets in mij geraakt. Wat ik zo knap vind is dat Ardon erin is geslaagd in dit vlot geschreven boek (beter wellicht: boekje) taal aan te reiken die past bij dit 'tijdperk van verandering'. Taal waarmee je in organisaties weer een volgende stap kunt zetten als het gaat om het wegnemen van blokkades en het creëren van beweging om vernieuwing te ontketenen. Dat daar in veel organisaties behoefte aan is leidt geen twijfel. Mijn vuurtje brandt!


Marcel Nooijen